Toelichting ARBO-verplichtingen



Onderstaand treft u een toelichting aan op enkele belangrijke arbowetverplichtingen. Voor meer informatie over arbowet en -regelgeving kunt u natuurlijk altijd even contact opnemen.


De Risico-inventarisatie en -evaluatie

Wie risico's wil voorkomen moet ze eerst kennen. De spil van het arbeidsomstandighedenbeleid is dan ook de risico inventarisatie en -evaluatie( RI&E). De RI&E geeft inzicht in de gevaren die zich binnen het bedrijf kunnen voordoen en de kans dat zij optreden. Dit onderzoek, dat schriftelijk moet worden vastgelegd, wordt een risico-inventarisatie en -evaluatie genoemd. De RI&E is maatwerk. Afhankelijk van de bedrijfsomvang en de beschikbaarheid van een goedgekeurd branchemodel dient u uw RI&E te laten toetsen door een arbodienst. Bedrijven tot 25 werknemers hoeven de RI&E niet te laten toetsen, mits deze bedrijven gebruik maken van een RI&E-instrument dat door werkgevers en werknemers op branche- of sectorniveau is vastgesteld én als dit RI&E-instrument is goedgekeurd zie rie.nl.

Er geldt een uitzondering voor bedrijven met ten hoogste 40 uur arbeid per week. Deze moeten wel een RI&E hebben, maar die hoeft niet getoetst door een arbodienst of deskundige.


Het Plan van Aanpak

Het Plan van Aanpak beschrijft de mogelijke oplossingen en biedt instrumenten voor u als ondernemer om maatregelen te treffen. Met inachtname van uw (financiele) mogelijkheden maakt u een planning om de geconstateerde arboknelpunten op te lossen. Dit moet u samen doen met uw (preventie)medewerkers. U hoeft echt niet alle punten binnen 1 jaar opgelost te hebben. Afhankelijk van de grootte van het risico bepaalt u gezamenlijk de prioriteiten. Ook de voorgestelde maatregelen zijn niet bindend. U kunt voor een andere oplossing kiezen mits u een zelfde beveiligingsniveau behaald. Wel dient u de 'arbeidshygienische strategie' te hanteren. Dit houdt in dat u eerst kiest voor eliminatie van het risico, vervolgens voor collectieve bescherming en pas als laatste voor toepassen van Persoonlijke BeschermingsMiddelen (PBM). Opgeloste arboknelpunten kunt u aftekenen in het Plan van Aanpak. Zet bij maatregelen met een periodiek karakter gewoon de structurele oplossing ernaast. Laat maar zien wat u doet!


Voortgangsrapportage

U dient aantoonbaar jaarlijks aan de werknemers te rapporteren over de uitvoering van het plan van aanpak en de status van de RIE. Bekijk dus na een jaar welke maatregelen u heeft genomen en of de risico's hierdoor zijn verminderd of weggenomen. Bedenk zonodig nieuwe of aanvullende maatregelen. Houd de RI&E actueel. Herzie uw RI&E periodiek, bijvoorbeeld eenmaal in de vier jaar als er in uw bedrijf weinig verandert of eerder bij belangrijke veranderingen in uw bedrijf zoals nieuwbouw, verbouw, aanschaf van nieuwe machines, verandering van werkprocessen of taken van werknemers, ontwerp van werkplekken enz. Opnieuw toetsen is niet alle alle gevallen noodzakelijk (de wet doet hier geen concrete uitspraak over). Vergeet niet om deze informatie kenbaar te maken aan uw medewerkers. Houdt hiervan een registratie bij zodat u kunt aantonen dat u aan uw voortgangsverplichtingen heeft voldaan.


Voorlichting en instructie

De Arbowet stelt expliciet dat de werkgever verplicht is zijn werknemers voor te lichten en te onderrichten over hun taken en de risico's die daaraan verbonden zijn. De in de bouw vaak toegepaste certificeringsregeling VCA eist vanaf april 2005 zelfs aantoonbare specifieke deskundigheid als het gaat om enkele risicovolle taken. Voorlichting en instructie moet zijn afgestemd op de capaciteiten, taal, kennis en ervaring van de betrokken werknemers. Jeugdige werknemers moeten daarbij extra aandacht krijgen. Voorlichting en instructie vindt in de praktijk veelal mondeling plaats. Bewijs dat de voorlichting of instructie heeft plaatsgevonden ontbreekt dan. En dan te bedenken dat een groot deel van de arboknelpunten opgelost worden door het geven van voorlichting! Belangrijk is voor u als werkgever dat u kunt aantonen dat u uw medewerkers heeft voorgelicht. Houdt dus een registratie bij van de verstrekte voorlichting en instructies.

De werkgever heeft de plicht erop toe te zien dat de werknemers de instructies ook daadwerkelijk naleven: aantoonbaar toezicht uitoefenen!


De Preventiemedewerker

Of u nu kiest voor aansluiting bij een arbodienst of voor het zelf inschakelen van de benodigde deskundigen, u bent verplicht één of meerdere preventiemedewerkers aan te stellen. Een preventiemedewerker is een eigen werknemer die de werkgever helpt bij de dagelijkse veiligheid en gezondheid en arbeidsomstandigheden binnen een bedrijf. Elke werkgever moet tenminste één werknemer aanwijzen voor deze taak, ongeacht of de werkgever kiest voor een maatwerkoplossing of voor een contract met een arbodienst. Bij bedrijven met 15 of minder werknemers mag de werkgever de preventietaken zélf uitvoeren.

De wettelijke verplichte preventietaken zijn: het adviseren en samenwerken met OR of personeelsvertegenwoordiging (PVT), het assisteren bij de totstandkoming van een RI&E en het uitvoeren van maatregelen uit het plan van aanpak.

U kunt ook méér taken neerleggen bij een preventiemedewerker zoals bijvoorbeeld de aanschaf en het persoonlijke beschermingsmiddelen of voorlichtingsactiviteiten. De Arbowet stelt geen harde eisen aan de opleiding van de preventiemedewerker. Welke opleiding gewenst en noodzakelijk is, hangt af van de risico’s in uw bedrijf, zoals deze zijn bepaald en vastgelegd in uw RIE. U kunt dus zelf bepalen of uw preventiemedewerker(s) voldoende deskundig in huis hebben; stuur ze dus niet meteen naar een dure cursus! Een cursus is niet wettelijk verplicht. De OR/PVT (indien aanwezig)heeft instemmingsrecht met betrekking tot de organisatie van de preventietaken. Leg het organisatieplaatje van de preventietaken vast in zowel de RIE en het Plan van Aanpak en uw bedrijfs- of huishoudelijk reglement.

Download hier de gratis 'aanwijsbrief preventiemedewerker'!


Externe deskundigen

Als werkgever moet u zich laten bijstaan door deskundigen op arbogebied. Vanaf 1 juli 2005 mag u kiezen voor een arbodienst of, na toestemming van de medewerkers, voor een eigen oplossing. Kiest u voor de arbodienst (de zogeheten vangnetregeling), dan blijft u de verplichte taken afnemen van een arbodienst: de verzuimbegeleiding, het Periodiek Arbeids Gezondheidskundig Onderzoek (PAGO), de aanstellingskeuring en het arbeidsomstandighedenspreekuur. ook de toetsing van de RIE zal moeten plaatsvinden door een arbodienst. Bij de maatwerkregeling hoeft u geen gebruik te maken van de arbodienst; u kunt de dienstverlening afnemen van individuele, gecertificeerde, arboprofessionals. In elk geval moet u wel een contract sluiten met één of meer gecertificeerde bedrijfsarts(en), want voor de verzuimbegeleiding, het PAGO en de aanstellingskeuring heeft u verplicht een gecertificeerde bedrijfsarts nodig. Bij de overige twee taken, toetsing van de RI&E en het arbeidsomstandighedenspreekuur kunt u ook andere gecertificeerde arboprofessionals inzetten


De arbobeleidsverklaring, inclusief rookbeleid, beleid (seksuele)intimidatie, discriminatie, geweld, etc.

Om u bewust te maken van uw verantwoordelijkheid voor de arbeidsomstandigheden bent u als werkgever verplicht een arbobeleidsverklaring op te stellen. Hierin legt u in eenvoudige bewoordingen vast met welk doel en op welke wijze u de zorg voor goede arbeidsomstandigheden heeft geregeld. De arbobeleidsverklaring dient u te ondertekenen en bekend te maken bij uw medewerkers. Zo wordt u gedwongen (het went) het initiatief te nemen om aan de wettelijke verplichtingen te voldoen. U heeft het immers zelf verklaard! Een eenvoudig en praktisch voorbeeld kunt u hier downloaden.



Bedrijfshulpverlening organiseren

Als ondernemer bent u ongetwijfeld op de hoogte van het feit dat u binnen uw organisatie over tenminste 1 bedrijfshulpverlener per 50 medewerkers dient te kunnen beschikken. Deze bedrijfshulpverlener dient de juiste deskundigheid te hebben om de taken goed te kunnen uitvoeren én dient deze kennis periodiek op te frissen. De eisen die de overheid stelt aan de organisatie van bedrijfshulp-verlening en van de deskundigheid van bedrijfshulpverleners zijn vermeld in de arbowet, het arbobesluit en het brandbeveiligingsconcept bedrijfshulpverlening (gratis te downloaden van www.minbzk.nl). De taken van de bedrijfshulpverlener zijn duidelijk gedefinieerd: eerste hulp bij ongevallen, bestrijden van brand, het in noodsituaties evacueren van werknemers en communicatie met hulpverleningsorganisaties. Er geldt het zorg op maat principe: men de eigen organisatie in beschouwing te nemen, zoals aard, ligging, grootte en aanwezige risico's, zoals meestal vastgelegd is in de RIE. Op basis hiervan kan men met behulp van het opleidingsprofiel een juiste keuze maken. Als voorbeeld wordt gegeven een basisschool (studieduur ca. 16 uur; de bekende 2 daagse cursus) en een loonwerker (studieduur ca. 0,5 uur). De Bedrijfshulpverlener dient zijn kennis periodiek bij te houden. In beleidsregel 2.21, gebaseerd op arbobesluit artikel 2.21, eerste lid en artikel 2.22, staat dat er tenminste 8 uur per twee jaar aandacht wordt besteed aan herhalingscursussen (en dus niet 1 dag per jaar zoals door velen wordt beweerd).

Een bedrijfshulpverlener opleiden is slechts een onderdeel van uw gehele bedrijfshulpverleningsorganisatie. Het is belangrijk dat alle medewerkers op de hoogte zijn van de wijze van bedrijfshulpverlening. Dit wordt vastgelegd in een bedrijfsnoodplan waarvan alarmkaarten en ontruimingsplattegronden deel van uitmaken. Een theoretisch plan is mooi, opgeleide bedrijfshulpverleners is nog mooier maar u weet pas echt of men goed is voorbereid door periodiek een oefening te organiseren. Binnen de VCA-veiligheidscertificering wordt een jaarlijkse oefening en evaluatie inmiddels al verplicht gesteld..


Ongevallen melden en registeren

Een werkgever is op grond van de Arbeidsomstandighedenwet verplicht ernstige arbeidsongevallen direct aan de I-SZW (voorheen Arbeidsinspectie (AI)) te melden. Er is sprake van een ernstig arbeidsongeval als het slachtoffer aan de gevolgen van het ongeval overlijdt of ernstig lichamelijk of geestelijk letsel oploopt. Van ernstig letsel is sprake als een slachtoffer schade aan de gezondheid heeft opgelopen die, ter behandeling of ter observatie, binnen 24 uur leidt tot opname in een ziekenhuis. Ook als de schade aan de gezondheid van (vermoedelijk) blijvende aard is (zoals amputaties en vermindering van het gezichtsvermogen), is er sprake van ernstig letsel. In de regel zal de AI zo spoedig mogelijk na de melding een onderzoek instellen. Personeel is verplicht ongevallen en gevaarlijke situaties te melden. De werkgever dient ongevallen en beroepsziekten te registreren en te beheren in een register. Bepaal oorzaken en passende maatregelen; registreer deze als bewijs!. Bespreek voorgekomen (bijna) ongevallen met uw medewerkers. Het is noodzakelijk hiervan registratie bij te houden om aan te kunnen tonen dat u herhaling probeert te voorkomen.




Toezicht houden en sancties opleggen bij het niet naleven van afspraken

Het maken van afspraken is één ding, naleving vorderen is twee. Als werkgever dient u aantoonbaar te maken dat u toezicht houdt en naleving van de afspraken vordert. Dit betekent dat alleen mondelinge waarschuwingen niet voldoende zijn. Belangrijk is dat u eerst de werkwijze voor naleving bekend maakt. Zo'n sanctiereglement bestaat meestal uit een aantal, steeds zwaarder wordende, sancties. Meestal begint het met een aangetekende brief en het de laatste stap kan een ontslagaanvraag zijn. Het is heel belangrijk dat ook u als werkgever zich strikt aan de vastgestelde stappen houdt! Het niet aantoonbaar kunnen maken van uw toezichthoudende taken kan leiden tot aansprakelijkheid, ondanks dat u medewerkers diverse malen mondeling heeft gewaarschuwd!


Veilige bedrijfsmiddelen en gebruik van gevaarlijke stoffen

De werkgever is verplicht bedrijfsmiddelen te verstrekken, inclusief een instructie voor gebruik. Ook dient hij of zij er voor te zorgen dat de medewerkers op de hoogte zijn van de risico's van de materialen waaraan zij worden blootgesteld. Bedrijfsmiddelen moeten daarom aantoonbaar periodiek worden onderhouden of zelfs gekeurd. Van mogelijk schadelijke materialen dienen de relevante risico- en veiligheidsaanbevelingen toegankelijk te zijn voor de medewerkers. Dit betekent dat belangrijke gegevens over de bedrijfsmiddelen en gebruikte materialen bekend zijn binnen het bedrijf! Alle leveranciers van gevaarlijke stoffen, herkenbaar aan het gevarensymbool op het etiket, zijn verplicht u die informatie gratis aan te leveren in de vorm van een productveiligheidsblad.


Persoonlijke beschermingsmiddelen inclusief instructie ter beschikking stellen

De werkgever is verplicht persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM's) te verstrekken, inclusief een instructie voor gebruik. Denk hierbij aan handschoenen, veiligheidsschoenen, gehoorbescherming, etc. De werknemers zijn verplicht de PBM's te dragen en te onderhouden. De werkgever heeft de verplichting toezicht te houden. In verband met de aantoonbaarheid dient er een registratie te worden bijgehouden van de verstrekking en gegeven instructie. Let met name op als u een financiele vergoeding verstrekt zodat medewerkers zelf de benodigde PBM kunnen aanschaffen (zoals in sommige CAO nog voorkomt). U bent als werkgever nog steed verplicht om er voor te zorgen dat uw medewerkers de juiste PBM aanschaffen! Zij kunnen zeggen 'ik wist het niet', dat geldt niet voor de werkgever.


Samenwerken en medezeggenschap

Bij het ontbreken van een ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging voert de werkgever overleg met belanghebbende werknemers. Ondernemingen met tenminste 50 werknemers moeten een ondernemingsraad hebben, bedrijven met tussen 10 en 50 werknemers een personeelsvertegenwoordiging (PVT). De OR heeft instemmingsrecht op alle regelingen die te maken hebben met arbo en ziekteverzuim. Wanneer in bedrijven met minder dan 10 werknemers een personeelsvertegenwoordiging is ingesteld, heeft deze instemmingsrecht op het arbobeleid.


De I-SZW (voorheen Arbeidsinspectie (AI)) toegang verlenen als zij onaangekondigd aanbellen…

De I-SZW (voorheen Arbeidsinspectie (AI)) houdt zich bezig met het toezicht, de opsporing en de handhaving van de wetgeving op het terrein van de arbeidsbescherming. De belangrijkste wetten zijn de Arbeidsomstandighedenwet, de Arbeidstijdenwet en de Wet Arbeid Vreemdelingen. Daarnaast onderzoekt de AI meldingen van ernstige arbeidsongevallen, zware ongevallen met gevaarlijke stoffen en klachten van werknemers op het gebied van de (hun) arbeidsomstandigheden. De AI richt zich in de eerste plaats op werkgevers. Zij zijn immers de eerstverantwoordelijken als het om de naleving van de wettelijke voorschriften en het (in)voeren van een arbeidsomstandighedenbeleid in hun bedrijf of instelling gaat. In bepaalde gevallen kan en zal, omdat ook zij hun verantwoordelijkheden hebben, ook handhavend tegen werknemers worden opgetreden. Indien de I-SZW tijdens de onaangekondigde inspecties of onderzoeken overtredingen constateert zal zij, afhankelijk van de betreffende wet en de ernst van de overtreding, de volgende sancties inzetten: -het geven van een officiële waarschuwing, -het geven van een bevel tot onmiddellijke stillegging van het werk of van de betreffende werkzaamheden, - het stellen van een ‘eis tot naleving’ van de wet, - het opleggen van een directe, bestuurlijke boete, - het aanzeggen van een proces-verbaal (strafrechtelijk). De sanctie(s) en de te nemen maatregel(en) worden altijd na een afgesproken tijd gecontroleerd.




terug naar boven

terug naar oplossingen